Ժողովրդավարական և քաղաքացիական կարողունակություն
Կայք: | Elearning Kasa |
Դասընթաց: | ՀՊՉ ՈՒԹ ՀԻՄՆԱՐԱՐ ԿԱՐՈՂՈՒՆԱԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ |
Book: | Ժողովրդավարական և քաղաքացիական կարողունակություն |
Printed by: | Guest user |
Date: | Friday, 24 March 2023, 5:12 PM |
Ներածություն
Ըստ հանրակրթության պետական չափորոշչի՝ ժողովրդավարական և քաղաքացիական կարողունակությունը ներկայացվում է հետևյալ կերպ. «Սովորողները նպաստում են ժողովրդավարության, ազատության, բարեվարքության, սոցիալական արդարության և իրավական պետության գաղափարի վրա հենվող հասարակության զարգացմանը։ Նրանք ճանաչողության միջոցով ձևավորում են սեր հայրենիքի նկատմամբ, գիտակցում են Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությունից բխող ազգային, պետական, հասարակական շահերն ու առաջնահերթությունները տարածաշրջանային և համաշխարհային մակարդակներում: Սովորողներն արժևորում են մարդու կյանքն ու արժանապատվությունը, կարևորում են սեփական քաղաքացիական պարտքը, քաղաքացիական մասնակցության մշակույթը՝ որպես ժողովրդավարության կենսունակության հիմք: Նրանք ճանաչում են հասարակության կյանքի մշակութային, պետաիրավական և տնտեսական ոլորտներն ու համակողմանի վերլուծում դրանք, ցուցաբերում են նախաձեռնողականություն, ինքնուրույն որոշումներ կայացնելու, դրանք իրագործելու ունակություն և հետևանքների համար պատասխանատու լինելու պատրաստակամություն»: (ՀՊՉ 2021, (II, 4-րդ կետ) https://www.arlis.am/documentview.aspx?docid=149788 )
Ժամանակակից կրթության համակարգերն ու ուսումնական հաստատությունները պետք է երիտասարդներին պատրաստեն՝ դառնալու ակտիվ, հաղորդակից և պատասխանատու անհատներ. սովորողներն պետք է իմանան և հասկանան իրենց առջև ծառացած մարտահրավերները և իրենց որոշումների հետևանքները, թե ինչ են իրենք ի վիճակի անել և ինչ չպետք է անեն։ Այս ամենի համար նրանց անհրաժեշտ է ոչ միայն գիտելիք, այլ նաև համապատասխան կարողունակություններ (կոմպետենցիաներ): Ժողովրդավարական կրթությունը պետք է լինի անձի լիարժեք կրթության համընդգրկուն և շաղկապված տեսլականի մի մասը։ Եվրոպայի խորհուրդն ներկայացնում է կրթության տեսլականը, որը ներառում է չորս գլխավոր նպատակ.
► պատրաստել աշխատաշուկային.
► պատրաստել կյանքին՝ որպես ժողովրդավարական հասարակության ակտիվ քաղաքացի.
► ապահովել անձնային զարգացում.
► ձևավորել և պահպանել լայն, առաջանցիկ գիտելիքի բազա։
Բոլոր այս չորս նպատակներն անհրաժեշտ են, որպեսզի անհատները կարողանան ապրել անկախ կյանքով և որպես ակտիվ քաղաքացի մասնակցություն ունենան ժամանակակից, արագ փոփոխվող հասարակարգերին՝ բոլոր բնագավառներում։ Դրանք հավասարապես արժեքավոր են և փոխլրացնում են միմյանց։ Օրինակ՝ աշխատունակության համար մարդկանց անհրաժեշտ կարողություններից շատերը, օրինակ՝ վերլուծական, հաղորդակցական, խմբում աշխատելու կարողությունները ևս օգնում են դարձնել նրանց ժողովրդավարական հասարակության ակտիվ քաղաքացիներ և հիմնարար նշանակություն ունեն նրանց դաստիարակության համար։ Քանի որ մշակութային, տեխնոլոգիական և ժողովրդագրական փոփոխությունները պահանջում են անընդհատ սովորելու, մտազննելու և աշխատանքում նոր մարտահրավերներին և հնարավորություններին համապատասխան գործելու պատրաստակամություն՝ թե՛ մասնավոր, և թե՛ հանրային կյանքում, հետևաբար բոլոր չորս նպատակներին անհատները պետք է հետամուտ լինեն իրենց կյանքի ողջ ընթացքում։ Պետական մարմինների գործառույթն է օգնել նրանց այդ հարցում՝ ապահովելով ցկյանս կրթության բավարար համակարգ (https://rm.coe.int/prems-000821-arm-2510-reference-framework-vol-1-couv-texte-16x24-web/1680a1b757)։
Ժողովրդավարական և քաղաքացիական կարողունակության զարգացումը սովորողի դաստիարակության կարևորագույն դրույթներից մեկն է, այն տվյալ երկրի քաղաքացու կրթությունն ու դաստաիարկությունն է, ով ճանաչում է իր հայրենիքը, պատրաստ է պաշտպանել ու զարգացնել իր պետությունն ու ազատությունը: Ժողովրդավարական և քաղաքացիական կրթությունը սկսվում է վաղ մանկությունից` ծնողների պատմություններով պատմության, մշակույթի, ազգային ավանդույթների, բնության և իրենց պետության ձեռքբերումների մասին: Անհրաժեշտ է անձնական օրինակով երեխաների մոտ սերմանել հարգանք ու հպարտություն հայրենիքի նկատմամբ, իրենց երկրի ճակատագրի համար պատասխանատվությունը, ազգային ավանդույթների նկատմամբ սերն ու հարգանքը դիտարկել այլ ազգերի և մշակույթների իմացության համատեքստում:
Դպրոցականների ժողովրդավարական և քաղաքացիական կրթության ժամանակակից մեթոդները սկսվում են տնից, դպրոցից, դասընկերների և ուսուցիչների հանդեպ հարգանքից, իր տեսակի պատմության, բնակավայրի, տեղական ավանդույթների և բանահյուսության ուսումնասիրությունից, սկսած ընտանիքի, փոքր հայրենիքի և սեփական երկրի արժեքի ընկալմամբ: Երեխայի՝ հայրենիքի հանդեպ սիրո զգացումը պետք է լցվի անձնական հուզական փորձառություններով և կապերով: Ժամանակակից աշխարհում մեծ են տարբեր երկրների երիտասարդների հետ շփվելու, ծանոթանալու հնարավորությունները, սակայն համաշխարհային մշակույթը ուսումնասիրելով հանդերձ, միևնույն ժամանակ պետք է կարողանան պահպանել իրենց ազգային դիմագիծը՝ լինելով սեփական մշակույթը կրողը: Այս ամենը պետք է ուղղված լինի մարդկային արժանապատվության զարգացմանը, որի սկիզբը այլ ազգերի հանդեպ անհարգալից վերաբերմունքի վերացումն է: Անհրաժեշտ է հպարտանալ սեփական երկրի պատմությամբ, ձեռքբերումներով, մշակույթով, լեզվով, ըմբռնել նրա ինքնության կարևորությունը: Մշակույթի, պատմության, գիտության մասին գիտելիք ստանալու ցանկության վրա պետք է հենված լինի սովորողների ժողովրդավարական և քաղաքացիական կարողունակության զարգացումը:
Ժողովրդավարական և քաղաքացիական կարողունակության նկարագրիչները
Գիտելիք՝
-
Ինքնաճանաչողություն և ինքնաքննադատական ընկալում
-
Լեզվի և հաղորդակցման ﬕջոցների իմացություն և քննադատական ընկալում
-
Գիտելիքներ և աշխարհի քննադատական ընկալում. քաղաքականություն, օրենք, մարդու իրավունքներ, մշակույթ, կրոն, պատմություն, լրատվաﬕջոցներ, տնտեսություն, շրջակա ﬕջավայր, կայուն զարգացում
Հմտություններ՝
-
Ինքնակրթվելու հմտություններ
-
Վերլուծական և քննադատական մտածողության հմտություններ
-
Լսելու և դիտարկելու հմտություններ
-
Ապրումակցում
-
Ճկունություն և հարմարվողականություն
-
Լեզվական, հաղորդակցման և տարբեր լեզուներ օգտագործելու հմտություններ
-
Համագործակցային հմտություններ
-
Հակամարտությունների կարգավորման հմտություններ
Դիրքորոշում/արժեք՝
-
Արժևորել մարդկային արժանապատվությունը և մարդու իրավունքները
-
Արժևորել մշակութային բազմազանությունը
-
Արժևորել ժողովրդավարությունը, արդարադատությունը, արդարությունը, հավասարությունը, իրավունքի գերակայությունը
-
Անկանխակալ վերաբերմունք այլ մշակույթների, համոզմունքների, աշխարհայացքների և սովորույթների հանդեպ
-
Հարգանք
-
Քաղաքացիական մտածողություն
-
Պատասխանատվություն
-
Ինքնակառավարման արդյունավետություն
Ժողովրդավարական և քաղաքացիական կարողունակությունը ձևավորող վերջնարդյունքները
Հանրակրթության պետական չափորոշչով (ՀՊՉ) սահմանված կարողունակությունները (այդ թվում նաև՝ ժողովրդավարական և քաղաքացիական կարողունակությունը) ձևավորելու նպատակով սահմանված են համապատասխան վերջնարդյունքներ:
Հանրակրթական տարրական ծրագրի շրջանավարտի ժողովրդավարական և քաղաքացիական կարողունակության ձևավորմանը նպատակաուղղված վերջնարդյունքները.
-
ճանաչի իր հայրենիքը, ներկայացնի տեղեկություններ Հայաստանի պատմության, աշխարհագրության, մշակույթի մասին.
-
ճանաչի և հարգի Հայաստանի Հանրապետության պետական խորհրդանիշները և ներկայացնի պետական և ավանդական տոների հիմնական բովանդակությունը.
-
ճանաչի և հոգատար վերաբերմունք ցուցաբերի իր բնակավայրի և համայնքի բնության և պատմամշակութային ժառանգության օբյեկտների հանդեպ.
-
ճանաչի և պահպանի հասարակական վարքի՝ իրեն առնչվող կանոններն ու իրավունքները, հարգի ուրիշ մարդկանց, ընկալի յուրաքանչյուր մարդու առանձնահատուկ և արժեքավոր լինելը.
-
ստեղծի ընկերական հարաբերություններ, լսի, հասկանա, ապրումակցի, քաջալերի և աջակցի մյուսներին, համագործակցի տարբեր ձևաչափերով, դրսևորի դրական վերաբերմունք, ձգտի կոնֆլիկտների խաղաղ լուծմանը.
-
ճանաչի իր ընտանեկան, ազգային և քաղաքացիական պատկանելությունը. ցուցաբերի այլ ազգերի, ավանդույթների, արժեքների նկատմամբ հետաքրքրություն և հարգանք.
Հանրակրթական հիմնական ծրագրի շրջանավարտի ժողովրդավարական և քաղաքացիական կարողունակության ձևավորմանը նպատակաուղղված վերջնարդյունքները.
-
նկարագրի տարբեր ժամանակաշրջանների բնական միջավայրի, հասարակական, տնտեսական, քաղաքական և մշակութային զարգացումների, հայոց և համաշխարհային պատմության իրադարձությունների փոխկապակցվածությունը.
-
կարողանա մասնակցել Հայաստանի հիմնախնդիրների քննարկմանը՝ օգտագործելով պատմության, բնության, բնակչության, պետության և տնտեսության մասին ունեցած համապատասխան գիտելիքները.
-
նկարագրի բնության, բնակչության և տնտեսության միջև եղած փոխադարձ կապերը և դրանց արդյունքում ձևավորված համակարգերը.
-
նկարագրի կայուն զարգացման էությունը, հիմնական գաղափարները ու դրանց փոխադարձ կապերը.
-
կարևորի անձնական, ընտանեկան և համայնքային բյուջեի կառավարումը և վերահսկողությունը՝ հաշվի առնելով հնարավոր ռիսկերը։ Բացատրի խնայողությունների և պարտքի դերն ու արդյունավետ կիրառելու մոտեցումները.
-
հետևի հասարակական համակեցության կանոններին և նորմերին, բացատրի դրանց կարևորությունը, ցուցաբերի պատասխանատու և հանրօգուտ վարքագիծ.
-
տարբերակի և համեմատի աշխարհաճանաչողության ձևերը և դրանց առանձնահատկությունները.
-
գնահատի իր և ուրիշների կարծիքն ու փաստարկները, վերլուծի պատճառահետևանքային կապերը և կայացնի որոշումներ.
-
բացատրի կոնֆլիկտների ազդեցությունը միջանձնային և միջխմբային հարաբերությունների վրա, ըստ անհրաժեշտության կիրառի կոնֆլիկտների խաղաղ լուծման տարբեր ձևեր.
-
կարողանա հավասարակշռել և ներդաշնակել իր զգացմունքները, ցանկությունները, կարիքները, նպատակները, հակումները, ընդունել սեփական յուրահատկությունները.
-
դիմակայի ճնշումներին և իմանա՝ ում դիմի աջակցության և խորհրդատվության համար.
-
ներկայացնի երեխայի, մարդու և քաղաքացու հիմնարար իրավունքները և ազատությունները, բացատրի, թե ինչ դեր ունեն անհատը և պետությունը դրանք հարգելու և պաշտպանելու գործում.
-
բացատրի քաղաքացիության, իրավունքի ու պարտականության էությունը և ժողովրդավարության նշանակությունը սոցիալական արդար և ներդաշնակ համակեցության ապահովման գործում.
-
հիմնավորի հասարակական բոլոր գործընթացներում հավասար հնարավորությունների ընձեռման նշանակությունը, այդ թվում՝ կանանց և տղամարդկանց հավասար հնարավորությունների և իրավունքների մասով.
-
ցուցաբերի հանդուրժողականություն, ապրումակցում և մարդասիրություն.
-
ճանաչի տարբեր ժամանակաշրջանների, ազգերի և մշակութային-գաղափարային խմբերի արժեքները, բացատրի դրանց ազդեցությունն ու արտացոլումը տեղական և համաշխարհային մշակույթի մեջ.
-
ճանաչի և արժևորի իր ազգային մշակույթը, նյութական և ոչ նյութական ժառանգությունը, դրա առանձնահատկությունները և ներդրումը համաշխարհային մշակույթի մեջ.
Հանրակրթական միջնակարգ ծրագրի շրջանավարտի ժողովրդավարական և քաղաքացիական կարողունակության ձևավորմանը նպատակաուղղված վերջնարդյունքները.
-
քննարկի, հայտնի դիրքորոշում և կատարի գիտակցված ընտրություն աշխարհաճանաչողության ձևերի վերաբերյալ.
-
գնահատի կայուն զարգացման ապահովման հնարավորությունները տարբեր ռեսուրսների կառավարման և պլանավորված օգտագործման միջոցով.
-
նախաձեռնի, պլանավորի և իրականացնի բնապահպանական միջոցառումներ.
-
համեմատի և վերլուծի հասարակական և քաղաքական երևույթների և գործընթացների տարբեր մեկնաբանություններ, արտահայտի հիմնավորված դիրքորոշում դրանց վերաբերյալ.
-
վերլուծի իր ազգի ձևավորման և զարգացման պատմական ուղին, քաղաքացու դիրքից արժևորի Հայաստանի Հանրապետությունը որպես իր ներկան և ապագան կերտելու միջավայր.
-
վերլուծի Հայաստանի Հանրապետության արդի հիմնախնդիրները և մարտահրավերները տեղական, տարածաշրջանային և գլոբալ համատեքստում, արձագանքի դրանց որպես իրազեկ, պատասխանատու և հայրենասեր քաղաքացի.
-
վերլուծի և համադրի կայուն զարգացման և մարդկության հիմնախնդիրները և դրանց փոխադարձ կապերը.
-
վերլուծի տնտեսության կառուցվածքի և զարգացման վրա ազդող հիմնական գործոնները.
-
ցուցաբերի հարգանք և անաչառ, անհատական ու ինքնագիտակից մոտեցում ավանդույթների և հասարակական համակեցության կանոնների վերաբերյալ՝ դիտարկելով դրանք մարդու իրավունքների և այլ անձանց նկատմամբ հարգանքի տեսանկյունից.
-
անկողմնակալ և առանց նախապաշարմունքների վերաբերվի ենթադրություններին
-
կարևորի իր՝ որպես քաղաքացու դերը հասարակության մեջ սոցիալական արդարության և ժողովրդավարական մշակույթի ձևավորման գործում, ցուցաբերի հարգանք ցանկացած մարդու արժանապատվության, հիմնարար իրավունքների և ազատությունների հանդեպ.
-
ճանաչի և տարբերակի բռնության դրսևորումները, կարողանա արձագանքել, դիմակայել, խուսափել և պաշտպանվել.
-
ցուցաբերի ակտիվ դիրքորոշում հասարակական գործընթացներում կանանց և տղամարդկանց հավասար հնարավորությունների ընձեռման ապահովման համար.
-
ճանաչի իր դերը և պատասխանատվությունը ընտանիքում, խմբում և հասարակության մեջ.
-
դրսևորի հարգալից և հոգատար վերաբերմունք ազգային և համաշխարհային արվեստի արժեքների նկատմամբ, ցուցաբերի մշակույթի իմացություն և դրա հետ հաղորդակցվելու ձգտում.
-
ներկայացնի հայ մշակույթի տեղն ու դերը համաշխարհային մշակույթում և համաշխարհային մշակույթի դերը համամարդկային արժեքների համատեքստում.
-
կարևորի իր՝ հայկական և համաշխարհային պատմամշակութային արժեքների ժառանգորդ լինելը և ցուցաբերի պատասխանատու վերաբերմունք դրանց պահպանման գործում.
-
տեղեկացված լինի մարդու վերարտադրողական առողջության պահպանման, ընտանիքի, անձնական կյանքի պլանավորման մասին.
Ժողովրդավարական և քաղաքացիական կարողունակության զարգացմանն ուղղված բազմաթիվ վերջնարդյուքներից մեկի օրինակով ներկայացնենք, թե ինչպես են նույն նպատակին տանող վերջնարդյունքները տարբեր կրթական աստիճաններում ապահովում աստիճանական զարգացում:
Տարրական կրթական աստիճանում ժողովրդավարական և քաղաքացիական կարողունակություն ձևավորող
«Ճանաչի և հարգի Հայաստանի Հանրապետության պետական խորհրդանիշները և ներկայացնի պետական և ավանդական տոների հիմնական բովանդակությունը».
վերջնարդյունքը հիմնական կրթական աստիճանի վերջնարդյունքում զարգանում է հետևյալ կերպ՝
«Կարողանա մասնակցել Հայաստանի հիմնախնդիրների քննարկմանը՝ օգտագործելով պատմության, բնության, բնակչության, պետության և տնտեսության մասին ունեցած համապատասխան գիտելիքները»,
իսկ միջնակարգ կրթական աստիճանում ՝
«Վերլուծի իր ազգի ձևավորման և զարգացման պատմական ուղին, քաղաքացու դիրքից արժևորի Հայաստանի Հանրապետությունը որպես իր ներկան և ապագան կերտելու միջավայր»: